Elçin Mirzəbəyli:

Bütləri, “ilah”ları sındırmasaq, keyfiyyətli təhsil, intellekt, savad və bacarıq yeganə “tanrı”ya çevrilməyəcək

Təhsil eksperti deyiləm, olmaq niyyətim də yoxdur. Amma kimsə düşünürsə, təhsil haqqında yazmaq, yaxud danışmaq yalnız bu sahə üzrə ixtisaslaşmış ekspertlərin işidir, yanılır. Hər halda mən belə düşünürəm və insanların, əksər hallarda sağlam, doğru düşüncəsinə görə linç edildiyi bir cəmiyyətdə, kim olursansa ol, üzərərinə gəlmək istəyənlər, onsuz da öz niyyətlərini bir bəhanə tapıb həyata keçirəcəklər.

Dialoqun, sivil müzakirənin, problemlər barədə açıq, qərəzsiz, faktlar, statistik göstəricilər və real, arqumentləşdirilmiş təhlilə söykənən məlumatlar əsasında danışmağın, mədəni davranışın zəiflik, gücsüzlük və bəzən də qorxaqlıq kimi qəbul edildiyi bir ortamda, doğru bildiyini və həm də aydın, səlis, hər kəsin anlaya biləcəyi, çığır-bağır salmadan, kimsəni suçlamadan demək çox çətindir.

Bizim toplum olaraq problemimiz ondadır ki, özümüzü, əslində bütün cəmiyyəti ağuşuna alan problemlərdən kənarda görürük. Məsələn, böyük əksəriyyət elə düşünür ki, təhsil sahəsində aparılan islahatlar, ondan, ailə üzvlərindən, yaxınlarından kənarda baş verməlidir. O isə düşüncəsində, yaşam tərzində, həyat fəlsəfəsində heç bir dəyişiklik etməməli, ənənəvi, daha doğrusu, elə onun kimilərin ənənəyə çevirdiyi üsullarla, vasitələrlə “yol”una davam etməlidir. Yəni saxta yollarla, yaxud keyfiyyətli təhsil görmədən, rüşvətlə, xahişlə, minnətlə diplom almalı və hələ bu azmış kimi, onlarla, yüzlərlə insanı öz savadsızlığının, bacarıqsızlığının girovuna çevirməlidir. Və daha sonra isə təfəkkürü kimi qüsurlu cümlələrlə, anonim adlar altında qeydiyyatdan keçdiyi sosial şəbəkələrdə özündən başqa hər kəsi, ilk növbədə isə məktəbi, təhsili günahlandırmalıdır...

Bizə elə gəlir ki, təhsil bizdən kənarda, haradasa uzaq bir planetdə mövcud olan sistemdir və təhsil görəvliləri həmin planetdə təhsili ideal bir vəziyyətə gətirməli, sonra isə həmin planeti göydən düz qapımızın ağzına endirib “qapılarını” taybatay üzümüzə açmalıdırlar. Belə olmur. Cəmiyyətin, ən azı 70%-nin düşüncəsi dəyişməyincə, nə təhsildə, nə də digər sahələrdə nəticəyönlü dəyişikliklərə nail olmaq mümkün olmayacaq. Biz fərd və toplum olaraq, özümüzdən başqa, mübaliğəli görünsə də, heç kim xilas edə bilməz.

...Artıq ikinci ildir ki, müəllimlərin sertifikasiya imtahanlarını müşahidə edirəm, nəticələri və bu nəticələrə söykənən təhlilləri oxuyuram. Qənaətim də ondan ibarətdir ki, savadsızları, qeyri-peşəkarları ələməyincə, şəffaflığı təmin etməyincə, ölkəmizdə keyfiyyətli və əlçatan təhsil sistemi formalaşdırmaq mümkün olmayacaq. Bunun üçün isə, ilk növbədə daşlaşmış streotipləri dağıtmaq, yerlə bir etmək lazımdır. Bizi saxtakarlığa sövq edən, savad, istedad və bacarıq olmadan, müxtəlif əyri yollarla, bəsit əyalət hiyləgərliyi ilə “hədəfə” çatmağımıza imkan yaradan və ilk növbədə məişətimizdə hökm sürən bütün yazılmamış “qanun”lardan xilas olmalıyıq. Bütləri, “ilah”ları sındırmasaq, keyfiyyətli təhsil, intellekt, savad və bacarıq yeganə “tanrı”ya çevrilməyəcək.

Bu baxımdan da, Təhsil nazirinin bu sahədə mövcud olan problemlər haqqında açıq və pafossuz fikirlərini topa tutmaq lazım deyil. Əksəriyyətimiz övladlarımızı ali məktəbə hazırlaşdırmaq üçün, bəlli bir zaman kəsiyində savadlı repetitor axtarışına çıxırıq və sonra isə məktəbi, müəllimləri və bütövlükdə təhsil sistemini ən ağır ittihamlarla “süsləyirik”. İndi övladlarımıza savadlı müəllimlərin dərs deməsi üçün seryifikasiya imtahanları keçirilir və bu, həm də ona xidmət edir ki, orta ümumtəhsil məktəblərində təhsilin keyfiyyəti artsın və biz də “savadlı repetitor” axtarışına çıxmayaq. O zaman təhsil sahəsində həyata keçirilən islahatlara qarşı bu neqativ axınının səbəbi nədir? Biz nə istəyirik? Sosial şəbəkələrdə aparılan müzakirələrdən belə anlaşılır ki, biz eyni zamanda həm dəyişiklik istəyirik, həm də hər şeyin əvvəlki kimi qalmasını... Həm istəyirik ki, övladlarımıza savadlı müəllimlər dərs desin, həm də bacımızın, qardaşımızın savadsız övladlarının sertifikasiyadan keçmədən “savadsızlar ordusu” yetişdirməyə davam etmələrini arzulayırıq...

Mən bu iki istəyin bir arada olmasını təsəvvür edə bilmirəm.

Həzarat, əgər sizin bir-biri ilə ziddiyyət təşkil edən arzularınızı bir araya gətirib ideal təhsil sistemi yarada biləcək formulunuz varsa, buyurun, açıqlayın.

Amma öncə nə istədiyinizi müəyyənləşdirin...

Elçin Mirzəbəyli