Hümbət Quliyev:

 Dar ağacı (esse)

Orta əsrlərdə insanlar əsasən qala divarları ilə əhatə olunmuş ərazidə yaşayırmış. Qalanın çıxış darvazasına yaxın bir yerdə dar ağacı qurularmış. Hökmdarın əmri ilə dar ağacı vasitəsilə ölümə məhkum insanların edamına carçılar insanları dəvət edərmişlər. Bu tədbirə tamaşa kimi baxmağa bütün əhali həvəslə gedərmiş: Qocalar, cavanlar, qadınlar, uşaqlar…

Edama qədər hamı söhbət edər, gülər, son yenilikləri bölüşər, böyük intizarla da edam anını gözləyərlərmişlər.

Edam anında da heç kim gözünü dar ağacından çəkməz, asılanın son çabalarına axıra qədər, canı çıxana qədər baxarmışlar. Sonda hamı o yeri tərk edər və hərə ürəyində asılanın özünün yox, başqasının olduğuna sevinərmiş.

Asılanı da ilgəkdən çıxarmazmışlar, darvazadan girib- çıxanlar hələ çox gün asılana tamaşa edərmişlər. Bu mənzərə yaşayış məkanında bir müddət, növbəti edama qədər, hüzur, əmin- amanlıq yaradarmış.

Ətrafımda, indi də, kimlərinsə mütləq "asılmağını" arzulayan insanlar görürəm. Təbii ki, belə düşünənlərin hər biri "asılanın" özü olmayacağına tam əmindir. Özü ən yaxşıdır axı!

Çoxları əmindir ki, əksəriyyət suçludur və mütləq cəzalandırılmalıdır. Həmən düşüncə ilə, vəzifədə olanlar təbii ki, ilk növbədə asılmalıdır.

Bu cəzalandırılmaları televizorda göstərsələr yaxşı olar, insanlar özləri bu cəzalandırmada iştirak edə bilsələr, lap əla olar.

İnsan son milyon ildə heç dəyişməyib. Ətraf dəyişib, geyim dəyişib, amma insan öz xisləti ilə qalıb. Dinlər və elm də bu xislətə az təsir edib. İnsansevərliyi dəstəkləyənlər də həmişə olduğu kimi azlıqda qalırlar.

Hər kəs özündən soruşurmu, o, düzmü yaşayır? Ədalətin tərəfindədirmi? Başqaların gözündə çöp axtaranlar, öz gözlərindəki tirləri görürlərmi?

İnsan əmindirmi ki, dar ağacında olanda özünü aşağıdakıların, özükimilərin arasında görməyəcək?

Cavabı olmayan cəmi bir sual qalır: Dar ağacından asılan, onun ölməyinə tamaşaya həvəslə gəlmiş insanlara baxıb, son anda nə düşünür? Bilən var?

Hümbət Həsənoğlu