Ayda nəhəng püskürmə aşkar edilib

Ayda diametri 50 km olan qranitdən hazırlanmış nəhəng struktur olan batolit tapılıb. Yer üzündə bunlara vaxtilə vulkanların olduğu yerlərdə rast gəlinir. Bu formasiya 3,5 milyard il əvvəl peykimizdə maye lava olduğunu sübut edir. 

Alimlər Ayda diametri 50 km-ə çatan nəhəng qranit ləkəsi tapdıqlarını bildirirlər. O, peykimizin şimal qütbündə yerləşən Kompton və Belkoviç kraterlərinin yaxınlığında yerləşir.

Bunun qranit olduğunu alimlər Ayın səthinin mikrodalğalı tədqiqatı sayəsində öyrəniblər. Tədqiqatçılar Kompton-Belkoviç bölgəsindəki böyük qaya kütləsinin onu əhatə edəndən nəzərəçarpacaq dərəcədə isti olduğunu aşkar etdilər. Ayda bunu ancaq qranitdə baş verən radioaktiv parçalanma ilə izah etmək olar. Yer üzündə bu cür birləşmələr olduqca yaygındır. Onlara batolitlər deyilir və lavanın planetin səthinə töküldüyü və əhəmiyyətli partlayışlar olmadan bərkidiyi yerləri qeyd edirlər. Beləliklə, Aydakı bu ərazi qədim vulkan və ya 3,5 milyard il əvvəl aktiv olan vulkanlar qrupudur. 

Tədqiqat qrupuna rəhbərlik edən Metyu Siqler deyir: “Yer üzündə tapdığımız hər hansı böyük qranit kütləsi bir vaxtlar böyük bir vulkan qrupunu qidalandırırdı, necə ki, indiki böyük sistem Sakit okeanın şimal-qərbindəki Kaskad dağlarının vulkanlarını qidalandırır”. “Batolitlər səthdə qidalandıqları vulkanlardan xeyli böyükdür. Məsələn, Sierra Nevada dağları ABŞ-ın qərbində çox uzun müddət əvvəl mövcud olmuş vulkanik zəncirdən qalan batolitdir”. 

Ancaq bir şey qeyri-müəyyən olaraq qalır. Yer üzündə batolitlər suyun və litosfer plitələrinin birləşmələrinin olduğu yerlərdə yerləşir. Ancaq Ayda nə birinci, nə də ikinci var. Orada qranitlərin necə əmələ gəldiyini alimlər hələ başa düşə bilmirlər.

Ancaq 3,5 milyard il əvvəl Ayda aktiv vulkanların olması xəbərinin özü çox şey ifadə edə bilər, çünki bu göy cismi çox uzun müddət ölü hesab olunurdu, baxmayaraq ki, bəzən elm adamları onun sonrakı geoloji fəaliyyətinə dair sübutlar əldə edirlər.