HÜMBƏT HƏSƏNOĞLU:

Norma haqqında (esse)

İnsan orqanizminə münasibətdə norma və anormallıq adlandırılan anlayışlar var. Adətən, bu çoxluğun orta statistik göstəricilərinə görə müəyyənləşdirilir.

Məsələn, bir qəbilədə hamının boyu 1.6 metrdirsə, boyu 1.9 metr olan insan anormal sayılacaq. Hərçənd ki, hamının boyu 1.9 metr olan qəbilədə o normal hesab ediləcək. Heç bir insan, heç kim ilə müqayisə olunmamalıdır. Sadəcə olaraq normativ adlandırılan orta göstəricilər var. Məsələn hər insanın özünün arterial təzyiqinin göstəricisi var. Bir həftə ərzində gündə bir neçə dəfə bu təzyiqi ölçüb konkret insan üçün orta göstərici müəyyənləşdirmək olar. Bu orta göstərici, bu insan üçün norma sayılacaq. Minlərlə insan üçün ölçülmüş orta göstərici normativ adlanır. Təzyiq üçün bu hamının yadda saxladığı- 120/80 dir. Hərçənd ki, konkret insana bu göstəricinin heç bir aidiyyatı yoxdur.

Təəssüf ki, müasir komersiya təbabəti gəlirini insanların bu anlayışları bilməməsi üzərində qurur. Həkimə gələndə sizə ilk məsləhəti nə olur? Gedin qanın, sidiyin və s. analizlərini verin. Və sizə analizdən sonra yüzlərlə göstərici olan bir( adətən, bir neçə) kağız verirlər. Və orada göstərilir ki, sizin bu və ya digər göstəriciləriniz normativdən nə qədər yuxarı və ya aşağıdır. Aydındır ki, sizin müqayisə olunan orta normativlərə heç bir aidiyyatınız yoxdur və sizin öz individual normanız var. Daha demirəm ki, orqanizm canlı varlıqdır və fəsildən, fiziki və emosional vəziyyətinizdən asılı olaraq parametrlər dəyişə bilir. Əslində siz qipnoz olursunuz, həkim sizə demir ki, sizin patologiyanız var, o sizə deyir ki, hansısa cihazlar və ya aparatlar deyir ki, sizin problemləriniz var. Təzyiqlə bağlı misalı indi sizə izah etmək asan olacaq. Əgər sizin təzyiqiniz 120/80 dən yuxarıdırsa, bu o demək deyil ki, siz xəstəsiniz, sizin normada təzyiqiniz 140/90 da ola bilər. Amma Hipokrat andını yaddan çıxarmış birisi sizi hipertoniya xəstəsi edib, illərlə özünə bağlaya bilir…

Bilməlisiniz ki, komersiya təbabətinin məqsədi 99% halda sizdən pul qazanmaqdır. Milyonlarla pul qoyub Klinika tikmiş işbaz pulunu kimdən çıxartmalıdır ki? Onların ümidi elə aldadılmış sağlam insanlardır.

Bir sözlə, müasir dövrdə batanın xilası yalnız öz əlindədir.

Hə, 0,1 faizi hələ vicdanı olan həkimlərin payına yazdım.

Tibbi ekskurdan sonra, qayıdıram ilk fikrimin davamına.

Hərdən anormallıqdan bəhrələnmək də olur.

Məsələn, əksər insanların boğazında yerləşən səs telləri təxminən eyni formada və qalınlıqda olur. Belə insanların adi səsləri olur. Hamımızda olduğu kimi. Az qisim insanlarda səs tellərinin forması və qalınlığı ( məsələn, çox qalın) fərqli

olur. Çoxluq ilə müqayisədə bu anormallıqdır, amma məhz bu anormallığa görə bu insanlar çox güclü və davamlı səslər çıxara bilirlər. Normal səs telliləri olanlar buna qadir deyillər. Məhz vurguladığım qabiliyyətə görə belə insanlar gözəl opera mügənniləri və ya möhtəşəm muğam ustaları ola bilirlər. Əmin olun ki, dünyanın ən məşhur vokalistləri anormal səs tellərinə malikdirlər.

Mügənniləri dedim, çox hündürboylular basketbol oynayır, bəstəboy əzələlilər ağırlıq qaldırır və s. Belə misalları çox gətirmək olar.

Yaxşı,normal insanlar nə etməlidirlər? Onlar öz normal həyatlarını qurmalı, hərdən muğam ustalarının zəngulələrindən feyziyab olmalıdırlar.

Hərdən normal insanlar vaxtları olanda belə esselər də yaza bilərlər, normallıqları ilə kimə mane olurlar ki?

Hümbət Həsənoğlu